Lubujemy się w okrągłych datach, choć czy jest to tak ważne? Czym ważniejsza jest 1000 rocznica od 999? Chyba tylko dla polityków, by wykorzystać dla swoich dzisiejszych celów.

Mieliśmy „szopkę” p.t. „1000 lat chrześcijaństwa w Polsce”, którą nie wiedzieć dlaczego wyprowadzano od daty 966? Władze kościelne chciały w tej dacie widzieć „chrzest Polski”, komunistyczne władze PRL „Tysiąclecie Państwa Polskiego”. Jedno i drugie hasło niewiele ma wspólnego z faktami.

Dziś znów mamy kolejne 1000 lat Polski? Tym razem rocznicę koronowania pierwszego władcy ziem wchodzących dziś w obszar Polski. Tylko czy na pewno Polska narodziła  się w dniu koronacji Bolesława Chrobrego?

Chrześcijaństwo na ziemiach, które były kontrolowane przez Bolesława I Chrobrego pojawia się znacznie wcześniej niż w roku 966. Nie tylko żywot św. Metodego daje nam wskazówkę iż w Małopolsce chrześcijaństwo pojawiło się już za czasów Metodego a ten umiera w 885 roku. Również datowania chrześcijańskich zabytków sakralnych w Wielkopolsce choćby na Ostrowu Tumskim w Poznaniu świadczą iż chrześcijaństwo zapuszczało tam swoje misyjne korzenie znacznie wcześniej niż w połowie X w.

 

Dlaczego jednak Kościół „ochrzcił Polskę” w Wielkanoc roku pańskiego  966?

Jest to data ściśle polityczna. Wydarzenie tak ważne jak „chrzest  Polski” nie mogło się odbyć w dniu innym niż w święto poświęcone Męce Pańskiej. Zaś datę 966 ustalono dlatego, by Czeska księżniczka Dobrawa nie poszła do łożnicy z poślubionym jej Mieszkiem I by spłodzić Bolesława Chrobrego z poganinem. Karkołomna propaganda to z pewnością nie jest wymysł dzisiejszych czasów. Dla uzyskania korony przez Bolesława Chrobrego istotnym było, by był on potomkiem zrodzonym z dwójki chrześcijan.

Mamy jednak kolejną datę utworzoną zgodnie z powyżej opisaną logiką daty chrztu Mieszka I i jego otoczenia. Kolejny raz pada stwierdzenie „tak ważne wydarzenie musiało odbyć się w Wielkanoc”, tym razem roku 1025. Popatrzmy jednak okiem ówczesnych ludzi. Bolesław był rzeczywiście jednym z najlepszych władców Piastowskich, to człowiek, którego rządy i działania silnie wpływały zarówno na poszerzenie ziem jemu podległych jak również na politykę państw ościennych tamtych czasów. W roku 1025 był on już 58 letnim mężczyzną steranym trudami życia i walki na krawędzi życia. Porównując liczbę lat życia władców krajów ościennych był to wiek sędziwy. Koronacja była wynikiem szeroko zakrojonych wysiłków polskiej dyplomacji, działającej przeciw mającej znacznie silniejsze wpływy dyplomacji Henryka II, króla Niemiec, cesarza rzymskiego. Uzyskanie korony dla Chrobrego możliwe było dopiero przy wykorzystaniu zamieszania okresu międzykrólewia w królestwie Niemiec, szczególnie iż na Henryku II kończyła się męska linia dynastii Ludolfingów.

Czas między śmiercią Henryka II (zm. 13 lipca 1024) a śmiercią Bolesława Chrobrego (16 czerwca 2025) to nie cały rok. Trudno założyć iż stan zdrowia Chrobrego, w momencie gdy do kraju dotarły dokumenty zezwalające na koronację, nie wskazywał na zbliżający się koniec życia tego wybitnego męża. Znając ówczesne możliwości komunikacyjne należy przyjąć iż koronację dokonano możliwie szybko, jak tylko do kraju dotarły dokumenty ją umożliwiające. A czy była to Wielka Niedziela, to dziś mało istotne, szczególnie iż nałożenie się tak ważnego święta i koronacji powinny odnotować kroniki.

 

Chrystianizacja ziem Piastów

Można postawić pytanie, czy Piastowie musieli przyjąć chrzest? I tu odpowiedź wydaje się być jednoznaczna, chrześcijaństwo po reformie Konstantyna Wielkiego stało się podstawą do budowy państw średniowiecznych. Ono nadawało władcy oraz biskupowi rangę pomazańca Bożego¸ co oznacza Chrystusa, Mesjasza. Władzę księcia na ziemi potwierdzał sam Bóg… „Ja z Bożej łaski…” tak tytułowali swoje pisma średniowieczni władcy. Fakt iż czasów średniowiecza nie przetrwało żadne nie schrystianizowane państwo jest dobitnym dowodem dalekowzroczności Mieszka I. Ale dowody archeologiczne nie potwierdzają iż Mieszko I był pierwszym władcą, krzewicielem chrześcijaństwa. Za takiego należy uznać dopiero jego syna, Bolesława Chrobrego. Świadczy o tym fakt iż wychowany został w środowisku chrześcijańskim jaki tworzyła jego matka, Dobrawa Przemyślidka. Małą przypałacową kapliczkę na Ostrowiu Lednickim dziś uznaje się, za kaplicę zbudowaną dla religijnych potrzeb Dobrawy.

Na ukształtowanie postawy Bolesława musiał mieć wpływ również okres dzieciństwa, czas w którym jako zakładnik przebywał na dworze króla cesarza Ottona I, gwarantując swym życiem pokój między Mieszkiem I a niemieckim margrabią Hodonem. W tym okresie Bolesław mógł dokładnie poznać działanie wczesnośredniowiecznego państwa chrześcijańskiego, co wykorzystywał w czasie swoich rządów. Bolesław Chrobry był pierwszym władcą z rodu Piastów, który wdrażał chrześcijaństwo na władanych przez siebie ziemiach. Jego polityce polskie chrześcijaństwo nie tylko zawdzięcza pierwsze biskupstwo, ale też pierwsze prawa karzące za odstępstwa od norm narzucanych przez chrześcijaństwo.

Jak silną był osobowością był, a z drugiej strony, jak bardzo nie akceptowane przez mieszkańców dziedziny Piastów były jego prawa, może świadczyć fakt iż już po kilku latach po jego śmierci wybucha „reakcja pogańska”, niwecząca to dzieło.

Cóż można powiedzieć o czasach reakcji? Chyba najlepiej oddał to Gal Anonim określając iż nie była to reakcja przeciw chrześcijaństwu a przeciw „poronionym książętom”. To czysty przykład na powiedzenie, „jeśli nie wiesz o co chodzi, to zapewnie chodzi o pieniądze”. Na wolną przedchrześcijańską ludność rządzącą się zgodnie z zasadami demokracji wiecowej, narzucono obciążenia finansowe na rzecz zarówno tworzącej się klasie lokalnych feudalnych możnowładców jak i tworzącej się struktury kapłanów chrześcijańskich. Dotychczasowi przedchrześcijańscy kapłani (żercy) utrzymywali się pracą własnych rąk tylko w święta pełniąc funkcje kapłańskie, chrześcijaństwo wprowadziło kastę kapłanów zawodowych, których utrzymanie zrzucono na barki społeczeństwa, a to wywołało dążenie do zrzucenia z siebie tych obciążeń.

Zwróćmy uwagę na pewien fakt. Wynikiem reakcji pogańskiej był upadek struktur Polski jako budowanego przez Chrobrego państwa chrześcijańskiego. Poza Małopolską i Mazowszem dzierżonym przez Miecława (Masława) struktury państwowe i chrześcijańskie popadły w ruinę. Dlatego kolejną okrągłą datę dla ogłoszenia 1000-lecia Polski będziemy mogli powiązać z odbudową państwa po tym okresie. Szczególnie iż powiązana jest ona z utworzeniem przez Kazimierza Mnicha (Odnowiciela) stolicy w Krakowie, wcześniejszej stolicy ziem Wiślan. Na tych ziemiach chrześcijaństwo pojawiło na wiele lat przed chrztem Mieszka a Kraków (Małopolska) okazał się miastem posiadającym kadry i infrastrukturę na tyle rozwiniętą i nie zniszczoną walkami, że pomimo iż dziedziną Piastów była Wielkopolska, to Kraków Kazimierz wybrał na stałą siedzibę Piastów.

Z tym wyborem Kazimierza wiąże się kolejna tajemnica piastowskiej Polski. Tajemniczy dokument Dagome Iudex, dokument znany nam tylko z odpisu dokonanego przez watykańskiego mnicha, który nie miał zielonego pojęcia jakich ziem dotyczy dokument, którym Mieszko przekazuje w lenno papieżowi swoje księstwo. Dokument ten nie uwzględnia Bolesława ani ziem Małopolski. To pozwoliło na powstanie teorii iż w podziale ziem pomiędzy synami Mieszko nadał dzielnicę Małopolskę Bolesławowi. Dlatego właśnie Kazimierz w obliczu zniszczeń dokonanych za czasów reakcji pogańskiej na ziemiach Wielkopolski zwrócił się ku dziedzinie swego ojca, Bolesława.

Ciekawostka terminologiczna. Przydomek Chrobry nadano Bolesławowi II wiele lat po jego śmierci, w swej kronice Gall Anonim stosował określenie Bolesław Wielki. Również Piastowie nie wiedzieli iż są Piastami. To określenie przyjęli historycy znacznie później dla systematyzacji nazewnictwa dynastii.

*********
zdjęcie: Pomnik Bolesława Chrobrego przed Katedrą Gnieźnieńską. fot. Zawisza Niebieski